معرفي روستاهاي تورك نشين خراسان - روستاي اينچه سفلي
معرفي روستاهاي تورك نشين خراسان - روستاي اينچه سفلي
يكي از روستاهاي بزرگ تركمن نشين غرب بجنورد، روستايي بنام اينچه سفلي است. اين روستا در شمال جاده ارتباطي آشخانه به گرماب واقع شده و از توابع بخش مانه و سملقان محسوب مي‌شود. فاصله اينچه سفلي تا آشخانه مركز بخش در حدود 59 كيلومتر است كه قريب 45 كيلومتر از اين مسير را جاده اصلي آسفالته تشكيل مي‌دهد.
اينچه سفلي در يكي از مناطق غربي استان خراسان واقع شده و فاصله چنداني با انتهاي شرقي دشت گرگان ندارد. سرتاسر اين منطقه را كه در جنوب رودخانه اترك و در ميان اراضي كشاورزي قرار گرفته، تپه‌هاي كم ارتفاع محصور كرده‌اند. آب و هواي اين ناحيه معتدل و تا حدودي شبيه به مناطق واقع در دشت گرگان است. باد غالب روستا از سمت شرق مي‌وزد و بسيار مفيد است. وزش اين باد در تابستان، موجب جريان يافتن هوا در خانه‌هاي اين منطقه و خنكي آن مي‌گردد و به هنگام برداشت محصول و خرمنكوبي نيز به روستائيان ياري مي‌رساند.
جمعيت اينچه سفلي حدود 170 خانوار
است كه بيش از 1000 نفر را شامل مي‌شوند. اهالي روستا از نژاد تركمن و از طايفه
گوكلان بوده و همگي سني مذهب مي‌باشند.
با توجه به وجود رودخانه اترك و آب نسبتا فراوان و نيز اراضي حاصلخيز كشاورزي در اين منطقه رواج داشته و شغل غالب مردم را تشكيل مي‌دهد. مهمترين محصولات كشاورزي گندم، جو و پنبه است كه بخش قابل توجهي از آن به فروش مي‌رسد. رودخانه اترك اصلي ترين منبع تامين آب زراعي روستاست. علاوه بر رودخانه، يك چشمه و يك چاه آب نيمه عميق نيز، به آبياري مزارع روستا مدد مي‌رسانند. با اين وجود، مزارع واقع در جنوب روستا كه به آب رودخانه دسترسي ندارند، بصورت ديم كشت مي‌شوند. قسمتي از اراضي زراعي اينچه سفلي كه داراي سند مي‌باشند، بصورت خرده مالكي و مابقي به صورت مشاع اداره مي‌شوند.
بخشي از اراضي اطراف روستا به باغات ميوخ اختصاص يافته‌اند. محصول اين باغات شامل انگور، سيب و آلوست كه به مصرف خود روستائيان مي‌رسد.
اينچه سفلي با وجود اينكه يكي از روستاهاي واقع در مسير ايلات كوچ رو شمال خراسان مي‌باشند، ولي خود تاثير چنداني از زندگي اين ايلات نگرفته است. بويژه دامپروري كه تنها منبع درآمد ايل‌نشينان و اقوام كوچگر محسوب مي‌شود، در اينچه سفلي رونق ندارد و تعداد دامهاي روستا از 500 راس تجاوز نمي‌نمايد. در عوض قاليبافي در اين روستا، همانند ساير روستاهاي تركمن نشين، نقش اقتصادي مهمي دارد و منبع درآمد خوبي براي خانواده‌هاي ساكن روستا محسوب مي‌شود. زنان هنرمند اينچه‌اي، پس از فراغت از كارهاي روزمره، در گوشه‌اي از فضاي نشيمن، هنر خود را بر تاروپود قالي جان مي‌بخشد و حاصل زحمات آنان قالي و قاليچه‌هاي زيبايي است كه علاوه بر كف اتاق‌هاي خودشان را زينت مي‌بخشد، متاع با ارزشي براي عرضه به مراكز فروش نيز مي‌باشد. علاوه بر قاليبافي كه زنان انجام آن را بر عهده دارند، نمد مالي نيز از صنايع دستي پررونق و رايج در اينچه سفلي است. اين كار پرزحمت عمدتا توسط مردان انجام شده و نمدهاي محصول اينچه نيز بدليل طرح، نقش و رنگ‌هاي زيبايشان، مشتريان خوبي در شهرهاي اطراف دارند.
اينچه سفلي داراي آب لوله كشي و برق مي‌باشد. منبع تامين آب آشاميدني روستا، چشمه بوده و برق آن از شبكه سراسري تامين مي‌گردد. امكانات آموزشي روستا شامل يك دبستان دخترانه و يك دبستان پسرانه است كه نوآموزان در آن به تحصيل اشتغال دارند. از امكانات درماني اينچه اثري به چشم نمي‌خورد و نزديكترين درمانگاه در 40 كيلومتري روستا قرار دارد.
اينچه سفلي بافتي فشرده دارد كه در زمين همواري استقرار يافته است. بجز بخش كوچكي از واحدهاي مسكوني جنوب روستا كه بر روي شيب تپه بنا شده‌اند، ساير قسمت‌هاي بافت بر زمين مسطح قرار گرفته و فاقد پستي و بلندي و ناهمواري مي‌باشد. شيب ملايمي نيز كه در تمامي نقاط روستا به سمت شمال وجود دارد، در معابر و كل بافت ايجاد ناهمواري نموده است. راه ارتباطي اصلي اينچه در مركز اين روستا به ميدان كوچكي ختم مي‌شود كه اكثر اماكن عمومي در كنار آن جاي دارند. ديگر تاسيسات عمومي روستا نيزي عمدتا در كنار اين معبر اصلي قرار گرفته‌اند. بجز اين خيابان و چند كوچه نسبتا عريض كه از آن منشعب مي‌شود ساير كوچه‌ها و معابر روستا از عرض كمي برخوردار بوده و امكان عبور اتومبيل در آنها وجود ندارد.
واحدهاي مسكوني اينچه سفلي اكثرا دو طبقه بوده و وجه نورگير آنها به طرف جنوب و يا شرق ساخته شده است. در طبقه زيرين خانه معمولا فضاهايي چون انبار، طويله و كاهدان قرار گرفته و طبقه بالا تنها به فضاهاي زندگي نظير ايوان، اتاق نشيمن و محل قالي بافي اختصاص دارد. وجود آشپزخانه در خانه‌ها الزامي است و اين فضا معمولا در گوشه‌اي از محوطه حياط قرار دارد. ولي اتاق ميهمان در بيشتر خانه‌ها وجود ندارد و پذيرايي از ميهمان در يكي از اتاق‌هاي خانه كه تميزتر و داراي وسايل بهتر است، انجام مي‌شود. واحدهاي مسكوني اينچه سفلي فاقد حصار و ديوار جداكننده بوده و فضاي حياط در آنها، از معابر جدا و تفكيك نشده است. بدليل روابط خاص خويشاوندي ميان تركمن‌ها، زندگي مشترك چند خانوار در يك واحد مسكوني رواج دارد و در بيشتر واحدهاي مسكوني، چند خانوار زندگي مي‌كنند. به همين دليل خانه‌هاي اين روستا داراي اتاق‌هاي بيشتر و ايوان طويل‌تري مي‌باشند كه ويژگي خاص معماري اين منطقه بشمار مي‌رود.
اغلب ساختمان‌هاي روستاي اينچه سفلي با مصالحي چون خشت، گل و چوب جنگلي ساخته شده‌اند. از خشت و گل در ساخت ديوارها و از چوب براي پوشش سقف استفاده مي‌شود. چوب‌هاي جنگلي ارس يا نوع محلي آن كه آرچه ناميده مي‌شود، بعنوان تيرهاي چوبي سقف بكار رفته و حد فاصل اين تيرها نيز با پرواز يا تخته و ني كاملا پوشانيده مي‌شد. اما در سال‌هاي اخير و با از ميان رفتن جنگل‌ها، چوب سپيدار جايگزين چوب‌هاي جنگلي شده است. روي سطح مسطحي را كه با استفاده از تخته يا ني در سقف ايجاد مي‌شود، يك لايه غوره گل و سپس يك لايه كاهگل مي‌پوشاند و بدين ترتيب كار ساخت سقف به پايان مي‌رسد.
پنجره خانه‌ها، همچون بيشتر روستاهاي اين استان در داخل روستا ساخته نمي‌شود و براي تهيه آن، روستائيان ناگزير از سفر به شهرهاي اطرافند. به همين دليل اندازه پنجره از ابعاد خاصي پيروي نمي‌كنند و بيشتر تابع شكل‌ها و اندازه‌هاي رايج در شهرهاي اطراف هستند تا نيازهاي واقعي روستائيان. اغلب دربها و پنجره‌ها چوبي بوده و در خانه‌هاي نوساز از درب و پنجره فلزي استفاده شده است.
اندود داخلي و خارجي ديوارها معمولا كاهگل است و در سطوح داخلي اتاق‌ها و ديوار ايوان‌ها از گچ نيز بعنوان زينت استفاده مي‌شود. ديوار طويله‌ها، انبارها و فضاهاي كم اهميت‌تر نيز كه اكثرا بصورت چينه‌اي و با گل ساخته مي‌شوند، فاقد اندود هستند.
منبع: الگوي مسكن روستايي، پژوهشي در معماري روستايي استان خراسان، مهران علي الحسابي، بنياد مسكن انقلاب اسلامي
بؤلوم : كندلر-روستاها
یازار : بيرتورك