مقدمه : فرهنگ شفاهي عامه تركهاي خراسان بخشي ازهويت ملت بزرگ تركان ايران است؛ دانشي كه ريشه درافكار، انديشه ها باورها ، آرزوهاي ، آداب ، رسوم ، آيين‌هاي ملي و مذهبي توده هاي اين مردمان دارد و امروز "فولكلور"ش مي نامند . اهميت اين فرهنگ شفاهي دراين است كه ازديرينگي بسياري برخورداراست و ميراثي گرانبها از پيشينيان ما مي باشد.

دراين پست به بررسي دو بيتي هاي فولكوريك مراسم عروسي تركهاي خراسان كه براساس تجربيات و شنيده هاي خود از پدر و مادر و ساير بزرگان و تحقيق ميداني كاملا شخصي و غير رسمي خود در نقادط مختلف خراسان بزرگ جمع آوري نموده ايم، مي ‌پردازيم. لازم به ياد آوري است كه تركهاي خراسان ، اصطلاحاً دو بيتي ها را "باياتي" و ترانه‌ هاي تركي را "توركچه يئر" مي‌گويند. چند نمونه ازآنهارا كه پسرها درعروسي ها مي‌ خوانند، به زبان محاوره تركي خراساني با گويش غربي (لهجه بجنوردي) نگارش و آورده ايم تا جنبه فولكوريك آنها حفظ شود. اميد است مورد پسند قرار گيرد :

 «بيرچولوم تنباكئ چئن، گئدئم قاله گزماغنه

بيرگلئن ايزماغئ چئن، قالدئم قيامت گيننه

ايزي ينگ بيله ايزكئ، بلگئه ديوينده قالمسئن

سئووئنينگ بئله سئووئن، ارمان ايره ي ده قالمسئن».

خوراسان تورك‌لري - ترك‌هاي خراسان :

توضيح: دراين پست خلاصه اي از فصل دوازبخش دوم كتاب "آشنايي با زبان تركي خراساني" تاليف جلال قلي زاده مزرجي را تحت عنوان تركي خراساني تقديم علاقه مندان مي شود اميد است مورد پسند واستفاده قرار گيرد. يادآوري مي شوددرنگارش باالفباي لاتين، حرف( ā ) بجاي (آ يا عا) فارسي و حرف(a) بجاي فتحه درالفباي لاتين آذربايجاني معادل ( ə ) انتخاب شده است .

تركهاي خراساني غالباً درشمال استان خراسان بزرگ ، ناحيه مرزي كشور تركمنستان و قسمتي از نواحي مركزي خراسان سكونت دارند. درگذشته اين گروه زباني جزء شاخه تركمني محسوب مي شده است ولي با تحقيقاتي كه در چهل سال اخير(1968- 1973 ميلادي) از سوي گروه ترك شناسي دانشگاه گوتينگن آلمان به سرپرستي پروفسور گرهارد دورفر به عمل آمده است تركي خراساني به عنوان يك لهجه مستقل از شاخه گروه زباني اوغوز پذيرفته شده است. مهمترين مناطق ترك نشين درخراسان عبارتند از: بجنورد، شيروان، فاروج، قوچان، درگز، كلات، اسفراين، سبزوار، نيشابور، سرولايت، جوين، جغتاي، نقاب، ... و تركان مهاجراز نقاط ديگر در مشهد (خراساني، آذربايجاني).

خوراسان تورك‌لري - ترك‌هاي خراسان :

توضيح : " ازآنجاكه زبان هر ملتي ثروت معنوي و سند هويت آن ملت است ؛ و دشمنان هرملتي براي از بين بردن آن ملت، اول زبان آن ملت را ازبين مي برند. براي ازبين بردن هر زبان هم از راههاي مختلف و در درجه اول ازطريق جلوگيري ازتحصيل و تدريس به صورت ادبي كلاسيك در مدارس و دانشگاهها آنرا تضعيف مي كنند تا اين زبان تنها در حد زبان محاوره و گفتاركوچه بازاري باقي بماند و گنجينه لغات اين زبان محاوره هم تحت تاثير زبان و فرهنگ حاكم رسمي و جايگزيني لغات اصيل خود با كلمات و واژه هاي زبان حاكم روز بروز فقير و فقيرتر شود تا ازفرط فقر و نداري رخت ازدنياي زبانها ببندد !(حسن راشدي) ". حال دراين پست براي روشن شدن مطلب فصل اول ازبخش اول "كتاب آشنايي با زبان تركي خراساني " نوشته جناب آقاي جلال قلي زاده مزرجي، و با تشكر از ايشان كه فايل بخشهايي ازاين كتاب با ارزش را براي انتشار دراين وبلاگ دراختيارما گذاشتند، دراين پست منتشر مي شود اميد است مورد پسند و استفاده قرارگيرد.

تورك هاي شمال خراسان و تفاوت‌هاي فرهنگي آنها با كردها و فارس‌ها

در روستاهايي كه در شمال خراسان قرار دارند، به استثناي روستاهاي تركمن نشين و بلوچ نشين، به سه اجتماع مختلف برمي‌خوريم. ترك‌ها‌، كردها و فارس‌ها كه داراي تاريخ و روحيه و اخلاق جداگانه‌اي هستند. منتها هر سه گروه در مقابل يك مساله مشترك قرار گرفته‌اند و ‌آن افزايش سريع جمعيت آنهاست. اين سه جامعه با يك روش مشابه در مقابل اين مسئله عكس العمل نشان نداده‌اند. ملاحظه مي‌شود كه روستاهايي كه ساكنان آن فارس هستند افزايش جمعيت خودشان را بهتر از روستاهاي كرد تحمل كرده‌اند و كردها بازهم بهتر از ترك‌ها متحمل آن شده‌اند.

از سال 1342، روستاييان ترك بيشتر از روستاييان كرد و فارس به طرف شهرها مهاجرت كرده‌اند كه البته اين نسبت بيشتر در رابطه با تعداد جمعيت آنهاست. حتي در روستاهاي مختلط كه جمعيت آن تركيبي از ترك و كرد است، عكس العمل ترك‌ها در اين مساله مشابه كردها نبوده است. بعنوان مثال در روستاي قلعه نو ترك‌ها ترجيح داده‌اند كه مجتمع مسكوني روستايي را رها كرده و در شهرها مستقر شوند، در حالي كه كردها، حتي اگر از سال‌ها يكجا نشين بوده‌اند، به يك زندگي شباني مهمتر از قبل برگشته‌اند. وضعيت عمومي تمام روستاهايي كه در جدول آورده شده است، به استثناي روستاهاي گرو و خشت، از طريق موقعيت جغرافيايي مشترك آنها در علياي يك دره و استفاده كردن از آب رودخانه كوچك و از طريق تملك مراتع تابستاني واقع در بالاي روستا مشخص مي‌شود.