خوراسان تورك‌لري - ترك‌هاي خراسان :

توضيح : " ازآنجاكه زبان هر ملتي ثروت معنوي و سند هويت آن ملت است ؛ و دشمنان هرملتي براي از بين بردن آن ملت، اول زبان آن ملت را ازبين مي برند. براي ازبين بردن هر زبان هم از راههاي مختلف و در درجه اول ازطريق جلوگيري ازتحصيل و تدريس به صورت ادبي كلاسيك در مدارس و دانشگاهها آنرا تضعيف مي كنند تا اين زبان تنها در حد زبان محاوره و گفتاركوچه بازاري باقي بماند و گنجينه لغات اين زبان محاوره هم تحت تاثير زبان و فرهنگ حاكم رسمي و جايگزيني لغات اصيل خود با كلمات و واژه هاي زبان حاكم روز بروز فقير و فقيرتر شود تا ازفرط فقر و نداري رخت ازدنياي زبانها ببندد !(حسن راشدي) ". حال دراين پست براي روشن شدن مطلب فصل اول ازبخش اول "كتاب آشنايي با زبان تركي خراساني " نوشته جناب آقاي جلال قلي زاده مزرجي، و با تشكر از ايشان كه فايل بخشهايي ازاين كتاب با ارزش را براي انتشار دراين وبلاگ دراختيارما گذاشتند، دراين پست منتشر مي شود اميد است مورد پسند و استفاده قرارگيرد.

همان طور كه پيداست پايه هاي زبان نوشتاري درهر زباني برمبناي زبان گفتاري آن بنا شده است و البته درهر زبان بين گفتار و نوشتارآن تفاوتهايي وجود داردكه اين تفاوتها درسه زمينه صرف، نحو و لغات مشهود است.

در زمينه صرف، همان طور كه مي دانيم اغلب كلمات يا واژه ها درزبان گفتاري به جهت راحت تلفظ شدن و بسته به مناطق مورد تكلم آن، تغيير فرم مي دهند، مثال: خانه= خونه، خنه؛ مي روم= مي رم، موروم؛ برويم= بريم،...

در زمينه نحونيز، ساختار جملات در زبان گفتاري كوتاه وخلاصه و خارج از قوانين دستوري مي‌باشد و يا به عبارت ديگر عناصر يك جمله درزبان گفتاري در جايگاه معين خود قرار نمي گيرند و به صورت محاوره اي بيان مي شوند.

درزمينه لغات(واژگان) هم بايد گفت كه زبان گفتاري ونوشتاري هر زباني درعين اين كه واحد هستند ولي كلماتي هم وجود دارند كه به عنوان مثال فقط درزبان گفتاري و يا درزبان نوشتاري كاربرد دارند؛ به عنوان مثال اغلب كلمات علمي، سياسي، فني و... بيشتر درحوزه نوشتاري كاربرد دارند وكمتر درزبان گفتاري رايج مي‌باشند و همين طور بالعكس، كلماتي نيز هستند كه فقط درحوزه زبان گفتاري (محاوره) كاربرد دارند  و درحوزه زبان نوشتاري(كتابت) به نگارش در نمي‌آيند. 

نكاتي مهم در باب اين مقوله

1. زبان گفتاري درعين اين كه ضامن بقاي ادبيات شفاهي يك ملت مي‌باشد با اين حال زبان نوشتاري (كتابت) سبب پيشرفت و حلقه اتصال مابين گويشهاي گفتاري( لهجه‌ها) يك زبان است. به عنوان مثال با توجه به وجود لهجه‌هاي مختلف زبان فارسي( نظير: مشهدي، تهراني، يزدي، رشتي، سبزواري و...) وجود زبان نوشتاري واحد، باعث شده تاهمه اين لهجه‌ها به صورت يك مجموعه واحد از زبان درآيند و همگي گروهها (لهجه‌ها) درهنگام تقابل باهم بر اساس زبان نوشتاري تدوين يافته صحبت مي كنند كه اين مسئله درمورد  زبان تركي درايران با توجه به رسمي نبودن و فقدان زبان نوشتاري واحد، جهت لهجه‌هاي موجود از اين زبان (آذربايجاني، قشقايي، خراساني، تركمني و...)  حلقه اتصال و يا به عبارتي زبان كتابت واحد موجود نباشد و زبان تركي درهر منطقه برمبناي لهجه‌هاي خاص خود تكلم شود و نهايتاً سبب گشته تاهركدام از مناطق ترك نشين، زبان تركي را طبق لهجه خود بياموزند. فقدان زبان كتابت واحد، درك وتفهيم هر گويش از اين زبان را براي ساير گويشها درهنگام تقابل با همديگر مشكل ساخته است وچنانچه درزبان فارسي هم هر كدام از مناطق (لهجه‌ها) با بقيه مناطق طبق لهجه خاص خود صحبت كنند مشكل تفهيم وتفاهم ايجاد مي‌شود، ولي با نگرش به وجود زبان رسمي واحد، همه فارس زبانها با هم برمبناي زبان رسمي و يا نزديك به آن تكلم مي كنند.

2. پايداري و اعتلاي هر زبان به حوزه نوشتاري وكتابت آن وابسته است و اين مسئله درمورد زبان تركي ايراني سبب شده تا درعين حال كه هم خانواده و هم ريشه بابقيه اقوام ترك درساير كشورهاي ترك زبان نظير: جمهور ي آذربايجان، تركيه، قزاقستان، قرقيزستان، ازبكستان، تركمنستان و... است به مرور از قافله اعتلا و پيشرفت علمي روز فاصله بگيرد كه خود اين امر سبب شده است تا خصوصاً در قرن اخيركليه لغات علمي، فني و ... درزبان تركي ايران به همان صورت فارسي،  عربي و انگليسي به كار برده شود. مهمترين دليلي كه زبان تركي ديگر كشورها براي اغلب تركان ايران به دشواري ويا بادقت بيشتري قابل فهم است جداي از تفاوت لهجه‌ها و آشنا نبودن اغلب تركان ايران به زبان نوشتاري تركي؛ وجود لغات جديد ساخته شده جهت اصطلاحات روز علمي،  فني،  سياسي و ... به زبان تركي است كه درنزد اكثرتركان ايران غريب و نامفهوم است.

3. آشكار است كه آموزش زبان گفتاري درخانه و زبان نوشتاري درمدرسه مي باشد و همان طور كه متذكر شديم، گفتار ونوشتار دو مقوله متفاوت ولي درعين حال وابسته به هم هستند. ادبيات مكتوب ونوشتاري هيچ زباني را به صورت صحيح نمي توان بدون آموزش رسمي( مدرسه اي)آموخت و باتوجه به اين مسئله، اكثر تركهاي ايران  درخواندن كتابهاي تركي يا نگارش آن به دليل اين كه فاقد آموزش رسمي مدرسه اي هستند، دچار مشكل مي‌باشند كه اين مسئله براي ساير زبانهاي اقليت ايران نظير زبان كردي و... نيز وجود دارد. حكايت اين مقوله درست به منزله فارس زبان بيسوادي است كه به راحتي مي تواند فارسي را صحبت كند ولي قادر به نگارش و مطالعه كتب فارسي نيست و نهايتاً مي توان اذعان داشت كه اكثر تركان ايراني درنگارش و مطالعه آسان متون تركي تقريباً دچار مشكل  هستند. ازاين رو هرزباني را درحوزه نوشتاري، يا بايد درمدرسه آموخت و يا اين كه با تلاش شخصي نسبت به آموختن آن اقدام كرد و اغلب افرادي كه در ايران مي توانند به راحتي كتابهاي تركي را مطالعه كنند و قادر به نگارش صحيح آن هستند از راه دوم يعني تلاش شخصي وارد شده اند و به اين زبان از حوزه نوشتاري(كتابت) مسلط شده اند.

4) مهمترين مشكل درنگارش هر زباني- به هر خطي- فقدان نظم وقانون تثبيت شده استاندارد جهت نگارش آن زبان است. قوانين ثابت نگارشي سبب مي‌شود تاهر زباني برپايه آن استانداردها نگاشته شود، به عنوان مثال باتوجه به رسمي نگاشته شدن كلمه اي مثل ظاهر، ديگر هيچ شخصي نمي تواند جهت آموزش آن را به صورتهاي ديگر بنويسد: ظاهر = زاهر، زاحر، ذاهر،ضاهر....

بنابراين باتوجه به فقدان كتب آموزشي ودستوري يكسان دركليه مناطق ترك زبان وآشنا نبودن همگان به رسم الخط دقيق تركي، باعث شده است تاتعدادي ازعلاقه مندان به نگارش ويا مطالعه كتابهاي تركي دچار مشكل وسردرگمي شوند كه همه اين عوامل از رسمي نبودن هر زباني وعدم تدريس وآموزش فراگير آن  ناشي مي‌شود. هرچند دراين زمينه ازسوي محققين وزبانشناسان تركي آذربايجاني درايران تلاشهاي سودمند، بسيار فراوان و قابل تقديري صورت گرفته است ولي براي ساير مناطق ترك زبان نظير خراسان، به علت پراكندگي جغرافيايي آنها تلاشي صورت نگرفته است. 

منبع:

كتاب "آشنايي با زبان تركي خراساني" تاليف جلال قلي زاده مزرجي

اين كتاب امسال درنمايشگاه بين المللي كتاب تهران توسط انتشارات دامينه مشهد دراختيار علاقمندان بزبان تركي قرارخواهد گرفت

 آدرس ايميل و شماره تماس با مولف :

Email: Qolizadehmezerji@yahoo.com

09379081183

قايناق:

http://salariyan.blogfa.com/post-502.aspx